Death of a dictator

Saddam is dood! Leve Saddam?
Nou nee. Zaterdag stierf een man aan wiens handen het bloedige failliet van een natie kleefde. Alle verhalen over zijn sympathiekere kanten (hij was tijdens zijn gevangenschap lief voor bloemetjes en bijtjes) ten spijt. Die zijn bovendien niet verassend: ook ex-dictators zijn mensen. En ook ex-dictators kunnen zich vermannen. Voor de beeldvorming was het wellicht prettiger geweest als Saddam zich tijdens zijn ophanging als een megalomane krankzinnige had gedragen. In plaats daarvan hield hij zich groot en stierf daardoor nog betrekkelijk waardig, hoe ‘barbaars’ de executie ook was.

In commentaren her en der wordt de vergelijking gemaakt tussen het Irak tijdens Saddams bewind en het Irak na Saddams bewind. De conclusie luidt dan dat het er geenszins beter op is geworden: de dodelijke orde van het Ba’aht-regime heeft plaatsgemaakt voor de dodelijke wanorde van de huidige, broze democratie. Onder Saddam hadden de Irakezen het ook slecht, maar ze wisten tenminste waar ze aan toe waren. Dat is vooral een hele nutteloze redenering.

Wel is het goed om te beseffen dat de huidige terreur de bloedige erfenis is van Saddam. Zonder militair ingrijpen van het Westen had Irak anno 2007 er heel anders uitgezien, zonder meer, maar met de executie van Saddam stierf wel de architect van de malaise van nu. De neergang van Irak vindt zijn oorsprong aan de tekentafel van het Ba’aht-regime, niet aan die van het Pentagon.

Democratie is bitter weinig waard zonder vrede, of zonder goed functionerende voorzieningen. Het ontbreken daarvan mag het Westen zich voor een belangrijk deel aanrekenen. Het verbeteren van de leefomstandigheden van alle Irakezen moet dan ook het voornaamste punt van aandacht zijn. Niet de kwestie of het nu beter of slechter is dan voorheen. En al helemaal niet of de executie aan Westerse maatstaven voldoet. Dat zijn vragen voor leunstoelgeleerden. Al is het buitengewoon zorgelijk dat hetzelfde lijkt te gelden voor de meest prangende vraag: Hoe moet het nu verder? De professionals hebben daarop in ieder geval geen eenduidig antwoord.